Diagnostyka

Przesiewowe badanie w kierunku zakażenia HIV powinno być proponowane zdecydowanie częściej niż dotychczas.

Każda osoba, która była potencjalnie narażona na zakażenie HIV, powinna mieć wykonane badanie. Przez narażenie należy rozumieć nie tylko kontakt z krwią czy używanie substancji iniekcyjnie, lecz przede wszystkim kontakt seksualny bez prezerwatywy lub bez farmakologicznej profilaktyki przedekspozycyjnej (PrEP) z osobą niezbadaną, jeśli partnerzy nie byli dla siebie pierwszymi partnerami seksualnymi w życiu (dotyczy to również stałych partnerów).

Testowanie w kierunku HIV wymaga omówienia wielu tematów, w tym dotyczących kontaktów seksualnych. Nie są do tego potrzebne specjalne umiejętności czy szkolenia. W zupełności wystarczy otwarta postawa i traktowanie zdrowia seksualnego jako składowej zdrowia człowieka.

W razie stwierdzenia narażenia na zakażenie HIV należy omówić dostępne metody profilaktyki, w tym również PrEP.

Istnieje kilka możliwosci wykonania badania diagnostycznego:

W publicznych placówkach medycznych test w kierunku HIV jest imienny i finansowany przez NFZ. Po uzyskaniu świadomej zgody pacjenta (nie musi być pisemnie) należy zlecić test IV generacji, wykrywający przeciwciała anty-HIV w skojarzeniu z antygenem p24 (tzw. test HIV-DUO), a w razie dodatniego wyniku – test molekularny, wykrywający HIV-RNA (sporadycznie test serologiczny, np. Western blot
– patrz: wytyczne PTN AIDS, rozdział: Zasady testowania w kierunku HIV). Należy wyjaśnić, dlaczego podejrzewamy zakażenie HIV lub dlaczego chcemy zlecić badanie przesiewowe, a także omówić korzyści z rozpoznania: możliwość bezpłatnego leczenia (w ramach Rządowego Programu Polityki Zdrowotnej pn. „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce”), dalszego normalnego życia i brak ryzyka transmisji zakażenia HIV podczas kontaktów seksualnych.

Można także skierować pacjenta do jednego z punktów konsultacyjno-diagnostycznych (PKD), w których testy na HIV są wykonywane bez skierowania, bezpłatnie i anonimowo. W PKD istnieje możliwość porozmawiania z doradcą ds. HIV/AIDS przed testem i po teście, indywidualnego oszacowania ryzyka, ustalenia właściwego terminu wykonania testu i interpretacji wyniku, a także rozwiania wszelkich wątpliwości związanych z ryzykiem zakażenia HIV i innymi zakażeniami przenoszonymi drogą płciową (STIs) i drogą krwi. Aktualna lista punktów konsultacyjno-diagnostycznych znajduje się na stronie internetowej Krajowego Centrum ds. AIDS – aids.gov.pl/pkd/. Badania w PKD nie powinny jednak zastępować rutynowej diagnostyki lekarskiej.

W wielu prywatnych laboratoriach również wykonywane są testy na HIV. Nie wymagają skierowania, są płatne, nie są z założenia wykonywane anonimowo (konieczna jest wyraźna prośba pacjenta), a wyniki testu są wydawane zazwyczaj bez indywidualnej interpretacji czy wsparcia psychologicznego.

Dostępne są także testy do użytku domowego, które można kupić w sklepach internetowych lub bezpośrednio w aptekach. Testy do użytku domowego nie powinny zastępować kontaktu z lekarzem lub doradcą PKD, stanowią jednak kluczową opcję diagnostyczną w przypadku barier w dostępie do opieki medycznej.

Materiały do pobrania: